Deshi Daru Kanda Phavarani : शेतीमध्ये नवनवीन प्रयोग करण्यात भारतीय शेतकऱ्यांचा हात कोणीच धरू शकत नाही. “अडचण आली की मार्ग निघतोच,” या उक्तीप्रमाणे आपले शेतकरी बांधव पिकांच्या वाढीसाठी वेगवेगळे ‘जुगाड’ करत असतात. सध्या असाच एक चर्चेतला विषय म्हणजे “कांदा पिकावर देशी दारूची फवारणी.”
ऐकायला हे थोडं विचित्र वाटत असलं तरी, अनेक कांदा उत्पादक शेतकऱ्यांच्या मते हा प्रयोग पिकासाठी ‘टॉनिक’ सारखा काम करतोय. पण खरंच दारूमुळे कांद्याला फायदा होतो का? की हे फक्त मनाचे खेळ आहेत? सायन्स काय सांगतं आणि शेतकऱ्यांचा अनुभव काय म्हणतो? चला, या ‘देशी’ प्रयोगाची सविस्तर माहिती जाणून घेऊया..
सुरुवातीलाच एक गोष्ट स्पष्ट करूया— कृषी विद्यापीठाच्या कोणत्याही पुस्तकात किंवा विज्ञानात “पिकांवर दारू फवारणे” याला आधार नाही. यावर कोणताही अधिकृत रिसर्च पेपर प्रसिद्ध झालेला नाही. हा पूर्णपणे शेतकऱ्यांच्या निरीक्षण आणि अनुभवातून आलेला शोध आहे. त्यामुळे हा प्रयोग करताना स्वतःच्या जबाबदारीवर आणि थोड्या सावधगिरीनेच करावा.
शेतकऱ्यांना याचे फायदे का दिसतात?
जरी सायन्सने याला दुजोरा दिला नसला, तरी प्रॅक्टिकली शेतात वापरणाऱ्यांना याचे तीन जबरदस्त फायदे दिसले आहेत:
१. पिकाचा ‘हिरवेगार’ नशा (Chlorophyll Boost):
देशी दारूमध्ये अल्कोहोलचे प्रमाण असते. जेव्हा आपण याची फवारणी करतो, तेव्हा कांद्याच्या पातीमधील हरितद्रव्य (Chlorophyll) वाढायला मदत होते. साध्या भाषेत सांगायचं तर, पिकामध्ये अन्नाचे प्रमाण वाढते आणि कांद्याची पात गडद हिरवी, तजेलदार दिसते. पीक जोमाने वाढतं.
२. किडींचा ‘बंदोबस्त‘:
कांद्यावर येणारे थिप्स, मावा, तुडतुडे किंवा डोळ्यांना न दिसणारे ‘लाल कोळी’ (Red Mites) पिकाचे नुकसान करतात. अल्कोहोल अंगावर पडल्यामुळे या किडींच्या त्वचेला जबरदस्त खाज सुटते आणि जळजळ होते. या ‘शॉक’ मुळे जवळपास ६०-७०% रस शोषणाऱ्या किडी मरतात किंवा पळून जातात.
३. शेतातील ‘सॅनिटायझर’:
कोविडमध्ये जसं आपण हाताला सॅनिटायझर लावून निर्जंतुक करायचो, तसंच हे अल्कोहोल पिकावरील बुरशी आणि बारीक कीटक साफ करण्याचे काम करते. म्हणजेच पिकाची एक प्रकारे ‘डीप क्लिनिंग’ होते.
येथे वाचा – शेतकऱ्यांनो! अर्ज सुरू झाले.. गाई-म्हशी घ्या चक्क अर्ध्या किमतीत; पहा अर्ज प्रोसेस, कागदपत्रे आणि पात्रता..
कांद्यावर देशी दारूची फवारणी फक्त या काळात करावी
हा मुद्दा सर्वात महत्त्वाचा आहे. देशी दारूचा प्रयोग करताना हवामान खूप महत्त्वाचं आहे.
कधी वापरावी?: फक्त थंडीच्या दिवसात (रब्बी हंगामात). जेव्हा कडाक्याची थंडी असते, तेव्हा याचे रिझल्ट उत्तम येतात.
कधी वापरू नये?: फेब्रुवारीनंतर जेव्हा ऊन वाढायला लागतं किंवा मार्चच्या कडक उन्हात याचा वापर बिल्कुल करू नका. उष्णतेमध्ये अल्कोहोल फवारल्यास कांद्याची पात करपू शकते (Scorching), ज्यामुळे फायद्याऐवजी नुकसान होईल. १५ जानेवारी ही याची डेडलाईन समजा.
प्रमाण आणि वापरण्याची पद्धत (Dosage)
अति तिथे माती, हे लक्षात ठेवा. प्रमाणापेक्षा जास्त वापरल्यास पीक जळू शकते.
प्रमाण: १५ लिटरच्या पंपासाठी ९० मिली ते १२० मिली (साधारणतः १ कप).
कालावधी: कांदा पीक ३० ते ६० दिवसांचे असताना फवारणी केल्यास सर्वात जास्त फायदा होतो.
येथे वाचा – जानेवारीत गारपीट होणार? पहा पुढील दीड महिन्याचा हवामान अंदाज..
कशासोबत मिसळता येईल? (Mixing Guide)
बऱ्याचदा शेतकरी विचारतात की, “दुसऱ्या औषधासोबत हे चालतं का?” तर त्याचे उत्तर खालीलप्रमाणे:
हे चालेल: तुम्ही यासोबत PGR (टॉनिक), पावडर स्वरूपातील कीटकनाशके (उदा. ॲक्ट्रा, इमामॅक्टीन) आणि साधी बुरशीनाशके (उदा. M-45, साप, रोको) मिसळू शकता.
हे टाळा: कोणत्याही लिक्विड (द्रव) स्वरूपातील कीटकनाशके किंवा बुरशीनाशके देशी दारू सोबत मिसळू नका. रिएक्शन होऊन पिकाला इजा होऊ शकते.
शेतकरी मित्रांनो, कांद्यावर देशी दारूचा प्रयोग हा पूर्णपणे ‘अनुभवाचा बोल’ आहे. जर तुम्ही आजवर हा प्रयोग केला नसेल, तर आधी शेताच्या एका छोट्या कोपऱ्यात वापरून पहा आणि खात्री पटल्यावरच पूर्ण रानात फवारा.
टीप: वरील माहिती केवळ माहितीस्तव असून शेतकऱ्यांच्या अनुभवावर आधारित आहे. फवारणी करण्यापूर्वी तज्ञांचा सल्ला घेणे हिताचे ठरेल.
