Homemade Fertilizer : शेतकरी मित्रांनो, खतांच्या वाढत्या किमती आणि बाजारातील ‘DAP’ किंवा ’10:26:26′ चा तुटवडा यामुळे हैराण आहात? आता चिंता सोडा! तुम्हाला माहित आहे का, की तुम्ही बाजारातील महागड्या खतांना पर्याय म्हणून घरीच त्यापेक्षा जास्त ताकदीचे आणि स्वस्त खत तयार करू शकता? या ब्लॉगमध्ये जाणून घ्या खत व्यवस्थापनाचा तो ‘सिक्रेट फॉर्म्युला’, जो तुमचे हजारो रुपये वाचवेल आणि पिकाला देईल जबरदस्त ताकद!
सध्याच्या शेतीमध्ये सर्वात मोठी डोकेदुखी कोणती असेल तर ती म्हणजे खतांचे नियोजन. हंगामाच्या तोंडावर नेमका ‘DAP’ चा तुटवडा निर्माण होतो, नाहीतर ’10:26:26′ च्या एका बॅगेसाठी २१०० रुपये मोजावे लागतात. अनेकदा आपण फक्त एका विशिष्ट ब्रँड किंवा ग्रेडच्या मागे धावतो, पण थोडासा स्मार्ट विचार केला तर आपण हा खर्च निम्मा करू शकतो. आज आपण पाहणार आहोत की, बाजारातील इतर उपलब्ध खतांचे योग्य ‘कॉम्बिनेशन’ करून, घरीच DAP आणि 10:26:26 सारखे रिझल्ट देणारे खत कसे तयार करायचे.
१. DAP (डाय अमोनियम फॉस्फेट) घरी कसे तयार कराल?
DAP हे शेतकऱ्यांचे आवडते खत आहे कारण त्यात १८% नत्र (Nitrogen) आणि ४६% स्फुरद (Phosphorus) असते. पण जेव्हा DAP मिळत नाही किंवा महाग असते, तेव्हा खालील जुगाड करा:
तुम्हाला काय लागेल?
TSP (ट्रिपल सुपर फॉस्फेट): १ बॅग
युरिया: २० किलो
हाच फॉर्म्युला का वापरावा?
बाजारात ‘TSP’ नावाचे खत मिळते, ज्यात DAP इतकेच म्हणजे ४६% स्फुरद असते. याच्या एका बॅगेसोबत जर तुम्ही फक्त २० किलो युरिया मिसळला, तर तुम्हाला DAP मधील १८% नत्राची पूर्तता सुद्धा होते.
येथे वाचा – कांदा बियाणे घरीच असे तयार करा; पहा घरगुती बियाण्याचे फायदे..
सर्वात मोठा फायदा
DAP मध्ये फक्त नत्र आणि स्फुरद असते, पण ‘TSP’ मध्ये स्फुरद सोबत १५% कॅल्शियम अतिरिक्त मिळते. म्हणजे पिकाला कॅल्शियम फुकटात! शिवाय, या मिश्रणाचा खर्च साधारणपणे १४५० ते १५०० रुपयांच्या घरात जातो, जो DAP च्या सध्याच्या भावापेक्षा खूपच कमी आहे.
२. 10:26:26 ला कोणता आहे स्वस्त आणि मस्त पर्याय?
10:26:26 हे खत प्रामुख्याने ऊस, कापूस अशा पिकांसाठी वापरले जाते. यात १०% नत्र, २६% स्फुरद आणि २६% पालाश (Potash) असते. पण २१०० रुपये भाव परवडत नसेल, तर खालील पर्याय वापरा.
पर्यायी खत: 14:35:14
बाजारात 14:35:14 या ग्रेडचे खत उपलब्ध आहे. यात नत्र (१४%) आणि स्फुरद (३५%) हे दोन्ही घटक 10:26:26 पेक्षा जास्त आहेत. फक्त पालाश (Potash) कमी आहे (१४%).
येथे वाचा – नमो शेतकरी योजनेचा 8 वा हप्ता खात्यात कधी पडणार? या 6 लाख शेतकऱ्यांचा ‘पत्ता कट’..
घरगुती मिश्रण
14:35:14 ची एक बॅग घ्या. त्यात १० ते २० किलो MOP (म्युरेट ऑफ पोटॅश) मिसळा. जेव्हा तुम्ही वरून १०-२० किलो पोटॅश टाकता, तेव्हा तयार झालेले खत हे बाजारातील 10:26:26 पेक्षा जास्त पॉवरफुल बनते. कारण यात नत्र आणि स्फुरद आधीच जास्त आहे आणि वरून आपण पोटॅशची मात्रा वाढवतो.
महत्वाचा सल्ला: संयुक्त खत की मिश्र खत?
तुम्हाला प्रश्न पडला असेल की, मग कंपनीचे खत आणि आपल्या घरच्या मिश्रणात फरक काय?
फर्क फक्त ‘दाण्याचा’ असतो. कारखान्यात बनलेल्या ‘संयुक्त खताच्या’ (Complex Fertilizer) एकाच दाण्यामध्ये नत्र, स्फुरद आणि पालाश असते. तर आपण घरी बनवलेल्या मिश्रणात हे तिन्ही दाणे वेगवेगळे दिसतात (युरिया पांढरा, पोटॅश लाल इ.).
पण लक्षात ठेवा, पिकाच्या मुळांना दाण्याचा रंग किंवा आकार समजत नाही, त्यांना फक्त अन्नद्रव्ये हवी असतात. त्यामुळे तुम्ही वेगळ्या खतांचे योग्य मिश्रण करून टाकले तरी पिकाला तोच रिझल्ट मिळतो आणि तुमच्या खिशातले पैसे वाचतात.
येथे वाचा – शेतकऱ्यांनो! आजच करा हा अर्ज.. अन्यथा 2 हजाराचा हप्ता बंद होईल.. पहा अर्ज प्रक्रिया आणि कागदपत्रे
शेतकरी मित्रांनो, फक्त विशिष्ट नावाच्या खतांच्या मागे धावू नका. खतामधील घटक (Content) तपासा. युरिया, सिंगल सुपर फॉस्फेट (SSP) किंवा TSP आणि पोटॅश (MOP) यांचा योग्य वापर करून तुम्ही शेतीचा खर्च नक्कीच कमी करू शकता.
ही माहिती तुम्हाला कशी वाटली? हे प्रयोग तुम्ही तुमच्या शेतात करणार का? हे आम्हाला नक्की कळवा आणि ही माहिती इतर शेतकरी ग्रुप्सवर शेअर करायला विसरू नका!
पुढील स्टेप: तुम्हाला तुमच्या पिकासाठी (उदा. ऊस, कापूस, सोयाबीन) खताचे नेमके डोस आणि घरगुती मिश्रणाचे प्रमाण काढून हवे आहे का? असल्यास, फक्त पिकाचे नाव सांगा, मी तुम्हाला एकरी डोसचे नियोजन तयार करून देईन.
